Deze uitgebreide gids die ook als doorlopend essay is te lezen, gaat in op de karakteristieke architectuur in de groeikernen van Nederland. Steden als Zoetermeer, Almere, Lelystad en de buitenwijken van Helmond, Purmerend, Houten, Nieuwegein, Duiven-Westervoort, Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis en Spijkenisse zijn grotendeels stand gekomen in de periode 1965-1990. Heel veel eengezinswoningen (zo’n 1 miljoen) kwamen tot stand in tal van verschillende verschijningsvormen en vaak gebouwd op experimentele wijze; op parkeerdekken, met collectieve voorzieningen, als onderdeel van een wooncollectief, als houtskeletbouw, als zelfbouwproject etc etc. Verder werden in alle groeikernen scholen, kerken, buurthuizen, ziekenhuizen, winkels, stations gebouwd. Vele architecten probeerden met iconische gebouwen de nieuwe wijk of stad smoel te geven en de idealen van de jaren 1970 tot uitdrukking te brengen.
Alleen voor Almere en Zoetermeer werden tot dusver architectuurgidsen gemaakt maar de gebouwen in de andere nieuwe steden zijn nog nauwelijks bezocht, bestudeerd of beschreven. Michelle Provoost brengt in haar gids Bouwen aan de geluksmachine (International New Town Institute, 2025) van 13 groeikernen tal van bijzondere projecten onder de aandacht. Deze worden geïllustreerd met nieuwe en/of historische foto’s en plattegronden. Een echte eyeopener als je nooit in deze steden komt en zeker een aanrader om in eigen land mee op excursie te gaan.
Bij Gids op deze site kan je meerdere projecten vinden uit Bouwen aan de Geluksmachine.
Michelle Provoost: Bouwen aan de geluksmachine, architectuur in de Groeikernen 1972-1988, INTI, € 25.
Joosje van Geest
Opiniestuk van Michelle Provoost in NRC 22-8-2025 waarin zij er voor pleit de architectonische vernieuwingen uit de jaren 1970 te laten dienen als inspiratie voor tegenwoordige ontwerpers en beleidsmakers.
