Begin jaren tachtig besloot het Regionaal Sociaal Werkvoorzieningsschap Amersfoort (RWA) dat er nieuwe sociale werkplaatsen nodig waren. Het oude, bouwvallige fabriekspand voldeed niet meer. Van nieuwe gebouwen werd verwacht dat ze een inspirerend werkklimaat zouden opleveren. De RWA wilde met een moderne bedrijfsmatige aanpak meer investeren in de medewerkers en hun kwaliteiten optimaal benutten. De sociale werkplaats moest geen bewaarplaats lijken voor ‘minder validen die door het bedrijfsleven zijn afgedankt’.
Op bedrijventerrein Isselt verrezen drie nieuwe gebouwen: De Brandaen (administratie), De Stapsteen (industriële werkplaats) en De Nijverheid (sociale werkplaats). Elk gebouw kwam uit de koker van een ander architectenbureau; Alberts & Van Huut (De Brandaen), OMA (De Stapsteen) en Architekten Kollektief Heijdenrijk (De Nijverheid).
Heijdenrijk bouwde een nagenoeg symmetrische, M-vormige plattegrond op basis van een raster van vierkanten. Het geheel kreeg een opvallende gevelbekleding van eternietplaten, die werden afgebiesd met rode aluminium lijsten, waardoor aan de buitenzijde een levendige compositie van vlakken en lijnen ontstond.
De Nijverheid kan gerekend worden tot het structuralisme, een bepalende stroming binnen de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Het structuralisme is in het ontwerp duidelijk zichtbaar in de gebruikte maatvoering van zowel de plattegrond als de gevelbekleding. Heijdenrijk trachtte een prettige en sociale werkomgeving te creeeren, waarbij behalve licht ook (primaire) kleur en kunst werden ingezet om dit te bereiken. Het gebouw kan gerekend worden tot een van de belangrijkste werken in het oeuvre van het architectenbureau, dat zich kan meten aan vergelijkbare bureaus als dat van Aldo van Eyck en Herman Herzberger. Gebouw De Nijverheid vertegenwoordigt hiermee een hoge architectuurhistorische waarde.
Als tweede werd De Brandaen opgeleverd. Het was in 1988 ontworpen in een voor Alberts & Van Huut kenmerkende stijl met schuine lijnen en hoeken. In tegenstelling tot De Nijverheid werd het gebouw opgetrokken uit organische materialen als hout en baksteen. Als laatste kwam in 1989 De Stapsteen van OMA tot stand, dat het beste kan worden omschreven als simpel, doelmatig en wellicht zelfs anoniem.
Momenteel zijn de drie gebouwen nog gewoon in gebruik. De Nijverheid en De Stapsteen fungeren nog steeds als sociale werkplaats, terwijl De Brandaen door de voedselbank in gebruik is genomen. Alhoewel er geen redenen zijn voor zorg over het directe voortbestaan van het drietal, is het toch verstandig om af en toe de aandacht op dergelijke gebouwen te vestigen. De ontwikkelingen op industrieterrein Isselt staan niet stil en de anonimiteit van bedrijfsterreinen draagt er aan bij dat ook in Amersfoort, net als in veel andere plaatsen, kenmerkende architectuur is verdwenen.
Michiel Kruidenier
Lees meer op:
https://www.siesta-amersfoort.nl/waardestellend-onderzoek-de-nijverheid/
