Belettering op het station Waterlooplein. Foto: Stadsarchief Amsterdam
Meer dan tien jaar geleden is er een felle discussie gevoerd over de toekomst van de kunst in de metrostations van de Amsterdamse Oostlijn. De stations aan deze lijn werden ontworpen door de architect Sier van Rhijn. De kunst is bij de bouw in de jaren zeventig gerealiseerd. Kunstenaars werden aangetrokken om de brutalistische metro aan te kleden. Het totale ensemble van 29 kunstwerken in de stations en tunnelbuis is uniek in Nederland.
Voor halte Nieuwmarkt kregen vijf kunstenaars, waaronder Louis van Gasteren en Jan Sierhuis, de opdracht om het metrostation van kunst te voorzien. De kunstenaars kozen voor een collectief kunstwerk om de geschiedenis van deze buurt uit te drukken. Het werk ‘Wortels van de stad’ van Louis van Gasteren laat je tegen de palen aankijken waarop Amsterdam gebouwd is, terwijl de ‘Slopersbal’ van Jan Sierhuis een bakstenen muur nadert die op het punt staat te bezwijken. Op station Waterlooplein staat de haltenaam geschreven in letters, die zijn opgebouwd uit geometrische figuren: cirkels, rechthoeken, driehoeken en trapezia, naar een ontwerp van Willem Sandberg. Hij was van 1945 tot 1963 directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam.
Nadat al eerder de meeste toegangen tot de metrostations van Sier van Rhijn al waren afgebroken, ontstond in 2011 het idee om ook de kunst te verwijderen als onderdeel van de modernisatie van de stations. Dit idee riep veel protest op vanuit bewonersorganisaties en de erfgoedwereld, waaronder Heemschut. Uiteindelijk besloot de gemeenteraad in 2012 dat de monumentale metrokunst behouden dient te blijven en dat alle aanwezige kunst – indien nodig – gerestaureerd moest worden. Anno 2023 is de renovatie van de kunst volledig afgerond. Om dit feit te vieren en de inzet van bewoners en erfgoedorganisaties te eren is er onlangs een plaquette opgehangen op het perron van station Nieuwmarkt.
Voor wie zelf wil neuzen door de kunstwerken, zowel langs de ‘oude’ Oostlijn en de ‘nieuwe’ Noord-Zuidlijn kan kijken op:
https://metrokunst.kunstwacht.nl/
Michiel Kruidenier
