Even niet opgelet, of er wordt alweer een volgend bijzonder Post’65 gebouw met sloop bedreigd. Nu bijvoorbeeld het Maritiem Museum uit 1986 in Rotterdam, ontworpen door de gerenommeerde architect Wim Quist (1930), bekend van een zorgvuldig ontworpen oeuvre van onder andere musea, kantoren, waterbedrijven en onderwijsgebouwen. Het unieke gebouw aan de Leuvehaven, waarin de rechthoekige driehoek domineert en waarvan de vlakke gevels een prachtig decor voor het oorlogsmonument van Zadkine vormen, ligt als scheepvaartmuseum precies op de goeie plek namelijk waar stadscentrum en haven bij elkaar komen. Maar recent wordt het museum juist als barrière gezien tussen stad en haven, en kan het volgens sommigen maar beter worden gesloopt.
Tijdens de wederopbouw van het centrum van Rotterdam ontstond het ideaal van het Venster op de Rivier. Echter werd een venster waarbij je vanuit de stad de schepen op het water zou kunnen zien, al snel onmogelijk omdat in de jaren 1950 De Boompjes werd opgehoogd en een visuele relatie tussen Coolsingel en Maas onmogelijk. Het idee uit de wederopbouw was gerelateerd aan het feit dat de rivier in de stad nog volop bedrijvigheid kende en Rotterdam voor een groot deel draaide op havenactiviteiten. Met de opkomst van de containervaart raakte de haven meer uit beeld en trokken de activiteiten steeds verder naar het westen, richting de kust. Dat het museum gesloopt zou moeten worden om hier alsnog een venster op de rivier te creëren, lijkt dus flauwekul te zijn.
Toch speelde de relatie tussen stad en haven wel degelijk een rol bij de totstandkoming van het Maritiem Museum in de jaren 1980. Op verzoek van de gemeente werden zichtlijnen tussen gebouw en Leuvehaven ontworpen, ontdekte Wijnand Galema, die een uitgebreide cultuurhistorische verkenning opstelde over het Maritiem Museum. Zo was er bijvoorbeeld op de tweede verdieping van het museum een groot koffieterras met weids uitzicht over de Leuvehaven. Het Venster op de Rivier was geen letterlijke zichtlijn naar de Maas, maar werd opgevat als een ontmoeting tussen stad en haven. Juist het Maritiem Museum geeft op symbolische wijze invulling aan deze ontmoeting. Daarom zou het gebouw met deze functie dus niet gesloopt moeten worden. Wel is de aanbeveling van Galema dat het museum aangepast kan worden om de relatie tussen Leuvehaven en Coolsingel te verbeteren. Een suggestie is om het dak te activeren dat uitzicht biedt naar alle windstreken en dat als een groots stadspanorama kan dienen.
Om alvast de mogelijkheden te verkennen, hebben drie jonge architectenbureaus (Lesia Topolnyk, Obscura en Atelier van Berlo) in opdracht van de gemeente en AIR Rotterdam een visie ontwikkeld en een ontwerp voor de vernieuwing van het Maritiem Museum gemaakt.
Joosje van Geest
met dank aan Wijnand Galema
Foto uit: Maritiem Museum ontmoeting tussen stad en haven, Cultuurhistorisch en waardestellend onderzoek, Wijnand Galema Architectuurhistoricus, 2021
https://www.ontwerpwedstrijden.nl/contentAsset/raw-data/f0dcd327-16bb-4e09-b1f6-c776f9d191ea/
https://wederopbouwrotterdam.nl/artikelen/de-mythe-van-het-venster-op-de-rivier
