Net als Het Rode Klif en Bovenover is het Bastion een complex dat aansloot op de stedelijke schaal van het centrum en de verhoogde fiets- en voetgangersroute incorporeerde. Deze route (inmiddels verdwenen) vormde de ruggengraat van het project. De verticale scheiding tussen de verkeerssoorten werd destijds gezien als een stimulans voor het stedelijk leven, een mogelijkheid tot intensivering. De gebouwtypologie sloot daarbij aan: op meerdere niveaus waren galerijen en toegangen tot de woningen gemaakt.
De architecten wilden voor een brede groep toekomstige bewoners bouwen. Dat gebeurde door het principe van ‘gestapelde laagbouw’, waarbij binnen één architectonische vorm alle soorten en maten eengezinswoningen en appartementen op elkaar gestapeld konden worden. Het basistype bestond uit een appartement op de begane grond met daarboven een gezinswoning. Maar de blokken langs de ruggengraat zijn veel complexer en tellen een veelheid aan woningtypen, met zowel gezinswoningen, kleine appartementen en ouderenwoningen. Ze werden ontsloten door meerdere galerijen, deels vanaf de verhoogde route, deels via trappenhuizen.
Henk Brakel en Wijbrand Buma weken af van het orthogonale stramien en kozen voor volumes die in bouwhoogte variëren, met hellende daken. Bovendien zijn de woningblokken dicht op elkaar geplaatst, aan weerszijden van autovrije en -luwe openbare ruimtes. Door deze ontwerpkeuzes is het kleinschalige en beschutte karakter van een woonerf ontstaan, maar dan met hogere blokken. Het architectonische beeld was oorspronkelijk erg uitgesproken: de daken en een deel van de gevels waren bedekt met witte golfplaten, die sterk contrasteerden met het oranje metselwerk. De forse vormen werden gecomplementeerd door het overvloedige gebruik van beton brut (beton waarin de afdruk van de planken van de bekisting nog zichtbaar zijn), vooral in de stevige trappenhuizen en de balustrades van de galerijen.
Bij een renovatie in 1987 zijn een aantal kenmerkende elementen verdwenen. De witte golfplaten werden vervangen door houten shingles, het beton brut werd geschilderd, de trappenhuizen dichtgezet, de verhoogde route afgebroken. Desondanks is het oorspronkelijke buurtje nog goed herkenbaar.
Michelle Provoost
uit: Bouwen aan de Geluksmachine, International New Town Institute, 2025
Fotografie: Maarten Laupman. Archiefbeelden: Bouwen aan de Geluksmachine
