Zoeken
Sluit dit zoekvak.
architectuur & stedenbouw 1965-1990

Cultuurhistorisch Onderzoek Zaanstad 1945  – 1990

Titel Rapport:
Het verhaal van Zaanstad 1945-1990
Cultuurhistorische atlas van Zaanstad 1945-1990

In opdracht van: Gemeente Zaanstad

Auteur: 
Noor Mens, architectuurhistoricus; 2024
Contrei, cultuurhistorie & ruimtelijke kwaliteit

noormens.nl >
contrei.eu >

Zaanstad is de bestuurlijke gemeente die ontstaan is uit zeven onafhankelijke Zaangemeenten: Wormerveer, Krommenie, Assendelft, Westzaan, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam. Oorspronkelijk waren dit lintdorpen, gelegen in het waterrijke polderlandschap langs of in nauwe verbinding met de Zaan en het Noordzeekanaal. In de periode 1945-1990 verstedelijkten de Zaangemeenten aan beide zijden van de Zaan en vermengden ze zich door de voortdurende bouw van woonwijken. De gemeente had specifieke behoefte aan cultuurhistorische input voor dit complexe gebied, waar in de toekomst nog ingrijpende transformaties zullen plaatsvinden.

In 2022 kreeg Contrei, in samenwerking met architectuurhistoricus Noor Mens, de opdracht om de ontwikkelingsgeschiedenis van Zaanstad in de periode 1945-1990 in kaart te brengen.

De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd in twee producten. Ten eerste een biografie waarin de planologische en stedenbouwkundige geschiedenis van het gebied wordt belicht. Dit deel werd uitgevoerd door Noor Mens. Het Verhaal van Zaanstad 1945-1990, dat voortkomt uit een uitgebreide en diepgaande analyse, biedt een gedetailleerd overzicht van de ontwikkeling van Zaanstad na 1945 tot 1990 en benadrukt de veelzijdigheid van het weefsel binnen zowel de landelijke als regionale planning. Ten tweede ontwikkelde bureau Contrei de Cultuurhistorische Atlas van Zaanstad 1945-1990. Deze atlas biedt een volledig overzicht van 65 wijken, buurten en deelgebieden uit de periode 1945-1990, aan de hand van kaartmateriaal, foto’s en beschrijvingen, evenals een inleidende tekst die de periodes van wederopbouw en Post-65 (groei, verandering en differentiatie) behandelt.

Vanzelfsprekend kwamen we bijzondere buurten en projecten tegen, waarin de snel veranderende typologieën duidelijk zichtbaar zijn. Grondige doorwerking van het ontwerp speelt daarin een belangrijke rol. Wat opvalt, is de soms onmiskenbaar Zaanse uitwerking, waarin sloten en dwarspaden een bepalende rol spelen. Deze thema’s leggen een relatie met de diepere geschiedenis van het gebied, waar een sterke verbondenheid tussen cultuurlandschap en bebouwing altijd een leidende rol heeft gespeeld.

Foto’s: Archief Zaanstad, Bob Fleumer, Skyworks Hilversum, Wim de Jong

< terug naar overzicht rapporten