De jaren 1970 stonden volop in het teken van de verdere uitbouw van de verzorgingsstaat. Onder leiding van het progressieve kabinet Den Uyl (1973-1977) werd ingezet op spreiding van kennis, macht en inkomen. Veel industrieën gingen failliet (denk aan de mijnindustrie) maar de kennissamenleving kwam op. Opvallend was de vaststelling van de Bibliotheekwet in 1975, op basis waarvan zo ongeveer iedere gemeente in Nederland een nieuwe bibliotheek bouwde en het aantal (jeugd)leden explodeerde. Er was budget en er was consensus over wat een bibliotheek moest zijn.
Wat doen we tegenwoordig met leegstaande bibliotheekgebouwen? Want inmiddels zijn veel van de vestigingen gesloten. Sommigen worden gesloopt. Zoals bijvoorbeeld de typische jaren 1970 bibliotheekgebouwen van architect Cor Kalfsbeek in Roden, Eelde en in Winschoten. Wat onoverzichtelijke maar spannende complexen waar je, dankzij de vele niveauverschillen, trappen en aaneengesloten kleine en grote ruimtes eindeloos door heen kon dwalen om een boek te zoeken. Omdat ze door geldgebrek lastig werden te beheren, verhuisden de bibliotheken en werden de achterblijvende gebouwen gesloopt. Maar, zoals de opvolger van het bureau van Kalfsbeek architect Rob Hendriks opmerkt; met de huidige technologie van gechipte boeken en detectiepoortjes zijn dergelijke gebouwen eigenlijk weer prima te beheren en wellicht te combineren met andere functies.
Ook in Enschede bouwde Kalfsbeek een bibliotheekgebouw. De bieb gaat eruit en het pand staat nu te koop. Een gemetseld, sober volume in structuralistische stijl met centraal een hoge glazen vide. De oranje kleur is later aangebracht, oorspronkelijk waren alleen blauwe en witte tinten toegepast. Wie heeft interesse en een goed idee voor dit bijzondere pand uit 1982?
Ter gelegenheid van de uitreiking van de Grote Drentse Cultuurprijs aan architect Cor Kalfsbeek op 6 juni 2016 publiceert DAAD haar negende Cahier met de titel ‘Een zitkuil voor het dorp – Een toekomst voor de jaren ‘70 architectuur van Cor Kalfsbeek’. Als voortzetting van het Architectenbureau van Cor Kalfsbeek wil DAAD met dit Cahier antwoord geven op actuele vragen als: ‘Slopen we onze jaren zeventig architectuur niet te snel?’ en ‘Hoe kunnen deze gebouwen een rol spelen in actuele discussies over dorpsvernieuwing en de omgang met maatschappelijk vastgoed?’
Joosje van Geest
met dank aan Jeroen Heerkes en Rob Hendriks
https://www.fundainbusiness.nl/kantoor/enschede/object-42611643-pijpenstraat-15/
https://www.daad.nl/onderzoek/
fotos: Sjaak Ramakers, bibliotheek Enschede in 1982, DAAD Architecten (het bureau waarvan Cor Kalfsbeek de grondlegger is)
