Steeds meer gemeenten zijn voortvarend bezig om het jonge erfgoed te beschermen. In maart 2024 heeft de gemeente Utrecht als sluitstuk van een meerjarig project van inventarisatie, participatie en selectie uiteindelijk 36 panden en objecten van na 1970 aan de gemeentelijke monumentenlijst kunnen toevoegen. Inmiddels is het ook een tweede gemeente gelukt om deze taak te volbrengen: Apeldoorn maakte begint november bekend dat uit de bouwperiode 1970-1990 acht gebouwen en clusters op de gemeentelijke monumentenlijst zijn geplaatst en vier zijn beschermd als beeldbepalend pand. Tevens zijn vijf woningtypen in zeven woonbuurten aangewezen als beschermd gezicht. Het veelbesproken kantoorgebouw van Centraal Beheer (1972) van architect Herman Hertzberger is al jaren geleden aangewezen als gemeentelijk monument.
De gemeente op de Veluwe begon in 2020 met een inventarisatie van de architectuur, stedenbouw en landschapsarchitectuur uit de periode 1970-1990, waarna via meerdere selectierondes en vijf thematische verhaallijnen de uiteindelijk te beschermen lijst is vastgesteld. De gemeente heeft hiermee de aanwijzing nog niet geheel afgerond, want de volgende stap is ervoor te zorgen dat de geselecteerde woonbuurten tevens in het nieuwe omgevingsplan worden opgenomen, inclusief het gewenste beschermingsregime qua bouwregels.
Onder de nieuwe monumenten bevinden zich naast enkele villa’s en woningen ook kantoorgebouw De Heeze (1976, architect Tido Wiarda) en de Centrale Bibliotheek (1984, Hans Ruijssenaars). Deze twee gebouwen zijn verbonden aan resp. de verhaallijnen ‘De zakelijke city’ en ‘Het verleidelijke stadsbeeld’. De beschermde stads- en dorpsgezichten vallen grotendeels binnen het thema ‘In de Apeldoornse wijken’. Vanwege de verwachte komst van rijksdiensten en grote instellingen hield de gemeente in de jaren ’60 rekening met tienduizenden nieuwe inwoners. In nieuw aangelegde woonwijken werd vervolgens geëxperimenteerd met vernieuwende verkavelingsconcepten (o.a. woonerven) en woningtypen bestaande uit patiobungalows, ‘versprongen woningen’, terras- en drive-inwoningen. Woonwijk De Maten groeide uit tot de grootste bloemkoolwijk van Nederland.
Wie zelf eens in het jonge erfgoed van Apeldoorn een nachtje wil doorbrengen, kan een verblijf boeken in een van de circa honderd vakantiewoningen op Bungalowpark Hoenderloo (Roompot). Deze in 1974 gebouwde bungalows zijn voorzien van kenmerkende tot op de grond doorlopende schuine daken, een ontwerp van architect Joop Moolhuysen. De tentvormige vakantiewoningen zijn in een structuralistische opzet steeds per vijf geclusterd in zogenaamde boskamers. Ze belichamen hiermee optimaal ‘Het Veluwegevoel’, het vijfde thema dat Apeldoorn hanteerde bij de inventarisatie. Slechts wie een plek weet te bemachtigen in één van de vijf woningen in het zogenaamde Z-cluster weet zich verzekerd daadwerkelijk in een officiële beschermde beeldbepalende Post70-bungalow te overnachten!
Jan-Derk Koudijs
Foto: Vakantiewoningen Bungalowpark Hoenderloo, www.apeldoorn.nl
